25 Nóvember 2021 16:30

Tilkynnt kynferðisbrot til lögreglu

Það helsta

Árið 2020 voru færri nauðganir tilkynntar til lögreglu en árin á undan en kynferðisbrotum gegn börnum fjölgaði hins vegar
Fjöldi tilkynntra nauðgana fyrstu 10 mánuði ársins 2021 er svipaður og yfir sama tíma 2019
Í ár er hlutfall brotaþola undir 18 ára aldri 61% af heildarfjölda brotaþola kynferðisbrota
Tilkynningum um barnaníðsbrot hefur fjölgað síðustu ár og eru það sem af er ári 36 talsins
Brot gegn kynferðislegri friðhelgi (stafræn brot) eru orðin 43 árið 2021 eftir að ný lög tóku gildi

Þegar litið er til kynferðisbrota sem tilkynnt eru lögreglu má sjá að fjöldi þeirra hefur árlega verið á bilinu 500-600 talsins frá 2016, en fjöldi mála hjá lögreglu var almennt færri fyrir þann tíma.

Fjöldi brota árið 2020 miðað við árin á undan
Árið 2020 voru ýmsar samkomutakmarkanir í tengslum við Covid 19 í hámarki. Ef litið er til kynferðisbrota það ár og fjöldi þeirra borinn saman við fjölda mála þrjú ár á undan má sjá að heildarfjöldi brota var aðeins lægri (6% færri). Ef hins vegar er litið til einstakra flokka er vert að nefna tvennt. Annars vegar fækkaði nauðgunum úr að meðaltali 235 brotum í 161 brot, sem nemur um 31% fækkun. Hins vegar fjölgaði tilkynningum vegna kynferðisbrota gegn börnum en þau voru 134 talsins árið 2020 en að meðaltali 98 á ári þrjú árin þar á undan (36% fjölgun). Brot gegn kynferðislegri friðhelgi (stafræn brot) voru 43 árið 2021, en ný lög tóku gildi í byrjun árs til að ná yfir stafræn kynferðisbrot sem fela m.a. í sér öflun, dreifingu eða hótun um dreifingu myndefnis.

Fyrstu 10 mánuðir ársins
Fjöldi tilkynntra kynferðisbrota til lögreglu er um 560 brot það sem af er ári en voru að meðaltali um 480 yfir sama tímabil síðustu 3 ár á undan (16% fjölgun). Lögreglu hefur borist 184 tilkynningar vegna nauðgana en þær voru 143 yfir sama tímabil í fyrra. Að meðaltali er því tilkynnt um 18 nauðganir á mánuði (jan-okt) en árið 2020 var sambærilegur fjöldi 14 tilvik á mánuði (jan-okt). Fjöldi tilkynntra nauðgana er því svipaður og árið 2019, en færri tilvik en árið 2018 þegar þær voru óvenju margar eða 230.

Augljóst er að tilkynntum nauðgunum fer almennt fjölgandi skv. gögnum lögreglu. Þær hafa verið yfir 180 á fyrstu 10 mánuðum ársins frá 2017, að undanskildu árinu 2020 þegar þær voru færri. Tilkynnt kynferðisbrota gegn börnum voru 119, eða 25% fleiri en síðustu 3 ár á undan. Þegar litið er aftur til 2010 voru brotin þó fleiri árin 2013 og 2014, þegar þau voru óvenju mörg.

Aldrei hafa fleiri tilkynningar vegna „barnaníðs“ (myndir og myndskeið) verið tilkynntar fyrstu 10 mánuði ársins, en tilkynningar voru 34 frá jan-okt.

Grunaðir og brotaþolar
Karlar eru í meirihluta þeirra sem grunaðir eru um kynferðisbrot og eru flestir brotaþolar konur. Það sem af er ári 2021 voru karlar grunaðir í 94% brota og konur í 6% brota. Það sem af er ári 2021 voru karlar brotaþolar í 16% brota og konur í 84% brota sem komu á borð lögreglu. Ef eingöngu er litið til nauðgana er hlutfallið 7% karlar og 93% konur meðal brotaþola.

Meðalaldur grunaðra í kynferðisbrotum er hærri en brotaþola yfir tímabilið 2015-2021, og var tæplega 34 ár hjá körlum. Meðalaldur brotaþola í kynferðisbrotum er rétt tæp 22 ár hjá konum og tæplega 23 ár hjá körlum.

Fjölga skal tilkynningum
Fjölgun eða fækkun skráðra kynferðisbrota getur farið eftir ýmsum þáttum. Þannig getur samfélagsumræða á borð við #metoo orðið til að fjölga tilkynningum um brot. Einnig eru dæmi þess að tilkynningar berist til lögreglu vegna eins manns, sem brotið hefur gegn mörgum yfir langan tíma og teljast þá brotin til þess árs sem brotið er tilkynnt og skráð í málaskrá lögreglu.

Eitt af hlutverkum lögreglunnar er að stemma stigu við afbrotum og koma í veg fyrir athafnir sem raska öryggi borgaranna og ríkisins. Rannsóknir hafa sýnt að mun fleiri kynferðisbrot eiga sér stað en tilkynnt er um til lögreglu (t.d. Reynsla landsmanna af afbrotum, rannsóknir frá 2013-2020). Því er eitt af lykilmarkmiðum lögreglunnar samkvæmt gildandi löggæsluáætlun 2019-2023 að hlutfall þeirra sem hafa orðið fyrir kynferðisbrotum og tilkynna það til lögreglu aukist á tímabilinu.

Sigríður Björk Guðjónsdóttir, ríkislögreglustjóri:

„Við viljum samfélag án kynbundins ofbeldis og kynferðisbrota. Þetta er sú framtíð sem við viljum sjá og verðum að vinna að með markvissum hætti með fræðslu og forvörnum. Þangað til verður lögreglan að gera allt sem í okkar valdi stendur til að veita þolendum sem allra besta vernd, rannsaka kynferðisbrot til hlítar og fæla framtíðarbrotamenn frá því að beita ofbeldi.“

Rannveig Þórisdóttir, sviðsstjóri þjónustusviðs ríkislögreglustjóra:

„Við höfnum því að ofbeldi sé hluti af samfélagi okkar og munum halda áfram að vinna að því að bæta þjónustu lögreglunnar og aðgengi fyrir þá sem þurfa á aðstoð að halda. Það er skýrt markmið hjá lögreglunni að leita allra leiða til að þeir sem verði fyrir kynferðisbroti geti leitað réttar síns með því að tilkynna brotið til lögreglu. Vegna þessa má búast við því að tilkynntum brotum muni halda áfram að fjölga. Í þessu sambandi vil ég sérstaklega benda á vefgátt 112 um ofbeldi fyrir þolendur, aðstandendur og gerendur með upplýsingum gegn ofbeldi.“ –

—

Nánari upplýsingar veitir Rannveig Þórisdóttir, sviðsstjóri þjónustusviðs Ríkislögreglustjóra, rannveig@logreglan.is og Guðbjörg S. Bergsdóttir, sérfræðingur hjá þjónustusviði Ríkislögreglustjóra, gudbjorgs@logreglan.is

Myndir: