Jafnréttismál

Markmiðið með vinnu lögreglunnar að jafnrétti í störfum lögreglu er að lögreglan bregðist við þörfum alls samfélagsins á jafnan og árangursríkan hátt. Í jafnræðisákvæði stjórnarskrárinnar í 65. gr. kemur fram að:

„Allir skulu vera jafnir fyrir lögum og njóta mannréttinda án tillits til kynferðis, trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis og stöðu að öðru leyti. Konur og karlar skulu njóta jafns réttar í hvívetna.“

Þá hefur Mannréttindasáttmáli Evrópu verið lögfestur hér á landið með lögum nr. 62/1994 en í 14. gr. sáttmálans er fjallað um bann við mismunun en þar kemur fram að:

„Réttindi þau og frelsi, sem lýst er í samningi þessum, skulu tryggð án nokkurs manngreinarálits, svo sem vegna kynferðis, kynþáttar, litarháttar, tungu, trúarbragða, stjórnmála- eða annarra skoðana, þjóðernis eða þjóðfélagsstöðu, tengsla við þjóðernisminnihluta, eigna, uppruna eða annarrar stöðu.“

Til að fylgja eftir 65. gr. stjórnarskrárinnar og alþjóðlegum skuldbindingum hafa verið sett jafnréttislög og þá síðast árið 2020 lög nr. 150/2020 um jafna stöðu og jafnan rétt kynjanna og lög nr. 151/2020 um stjórnsýslu jafnréttismála. Þá gilda einnig lög nr. 86/2018 um jafna meðferð á vinnumarkaði.

Í lögum um jafna stöðu og jafnan rétt kynjanna kemur fram að öllum stofnunum og fyrirtækjum landsins bera skyldur samkvæmt löggjöfinni og að vinna út frá jafnrétti.

Í samræmi við þessi lagaákvæði og alþjóðlegar skuldbindingar eru:

Öll embætti lögreglu með jafnréttisfulltrúa.
Lögreglustjórar bera ábyrgð á framgangi jafnréttismála innan embættis síns, þ.m.t. jafnréttis- og framkvæmdaáætlun fyrir sitt embætti.
Unnið er að gerð sameiginlegrar jafnréttisstefnu fyrir alla lögregluna.
Jafnréttisfulltrúar lögregluembætta vinna að jafnréttismálum innan embættisins sem þeir starfa hjá og eru starfsmönnum, til aðstoðar og ráðgjafar.
Ríkislögreglustjóri hefur sett stefnu og viðbragðsáætlun vegna eineltis, kynferðislegrar áreitni, kynbundinnar áreitni og ofbeldis (EKKO).
Fagráð ríkislögreglustjóra var stofnað 2014 og tekur á móti fyrirspurnum og tilkynningum þolenda og öðru starfsfólk lögreglu um mál er varða beina og óbeina mismunun, kynbundna áreitni, kynferðislega áreitni, kynbundið ofbeldi og einelti innan lögreglunnar.
Ríkissaksóknari hefur sett fyrirmæli til ákærenda um meðferð mála ef ábending eða tilkynning um meint refsivert brot starfsmanns lögreglu, sem ætla má að bregðast þurfi skjótt við vegna rannsóknarhagsmuna.
Hér má sjá yfirlit yfir þau embætti sem hlotið hafa jafnlaunavottun.

Fagráð lögreglunnar er ráð óháðra fagaðila sem tekur til umfjöllunar mál er varða beina og óbeina mismunun, kynbundna áreitni, kynferðislega áreitni, kynbundið ofbeldi og einelti innan lögreglunnar.

Tilkynna til fagráðs.

Einn af mælikvörðum um jafnrétti í löggæslu er að hlutur karla og kvenna sé ekki lægri en 40%. Karlar voru 75% lögreglumanna á meðan konur voru 62% borgaralegra starfsmanna lögreglunnar árið 2023.

Hlutfall kynjanna meðal lögreglumanna var jafnast hjá höfuðborgarsvæðinu, Suðurlandi og Suðurnesjum 1. febrúar 2023.